Czy wiedziałeś? Czyli ciekawostki historyczne o Zawierciu

Dziś przedstawiamy Wam kilka ciekawostek dotyczących naszego miasta. Każdy obywatel miasta Zawiercie powinien je znać.

Nazwa miasta Zawiercie

Według zapisów historycznych miejscowość powstała już w XV wieku w średniowieczu. W jednym z pradawnych zapisów z 1437 roku odkryto informację dotyczącą naszego miasta. Według dokumentu miasto określo jako „Zawiercze”. Mało kto wie i zapewne nie zastanawiał się nad pochodzeniem nazwy miasta Zawiercie. Otóż ciekawą informacją jest, że nazwa związana jest z wyrażeniem „za Wartą”, czyli inaczej miasta położonego za rzeką Wartą. Natomiast nazwa rzeki „Warta” jest ściśle związana z rzeczownikiem „wart”, który kojarzy się wszystkim z wartkim prądem rzeki. Ponadto występuje jeszcze jedna teoria, która głosi, że miasto przyjęło swoją nazwę od rdzennej ludności, która przybywając na tutejsze rejony „okrążyła”, czy inaczej „zawierciła” obszar ówczesnej osady Zawiercie. Wiemy już, że nazwa miasta Zawiercie zaczęła oficjalnie funkcjonować w XV wieku. Zapis tej nazwy pojawił się za panowania księcia opolskiego Bolesława V. Nazwa została uwzględniona w dokumencie związanym z nadaniem gruntu oraz wyrażeniem zgody na wybudowanie karczmy i kuźnicy jednemu z ówczesnych mieszkańców miasta.

Jak powstało miasto?

Miejscowość została utworzona dzięki połączeniu wielu innych pobliskich osad, które można odnaleźć w przeróżnych dokumentach historycznych. Znany w kraju historyk Jan Długosz w latach około 1470 – 1480 wykazał wszystkie pobliskie miejscowości, które poprzez procesy urbanizacyjne zostały przyłączone do Zawiercia. Były to np. Kromołów, który zapisywany był w tamtych czasach jako Cromolow (w nim znajduje się źródło rzeki Warta). Aktualnie uznawany za najstarszą dzielnicę miasta. Poza tym polski kronikarz wymienił także Żerkowice (Zirkowycze), Bzów (Bzow), Karlin (Carlyn), Łośnice (Losznycze), Blanowice (Bylanowycze). Uważa się jednak, że pierwsza historyczna wzmianka o jednej z aktualnych dzielnic naszego miasta ukazała się już w 1220 roku. Zapis dotyczył obszaru Żerkowic i widniał w dokumencie biskupa Iwo Odrowąża, który pochodził z Krakowa. Jak widać na podstawie historii Zawiercie powstało w wyniku procesu urbanizacji, czyli połączenia z pobliskimi mniejszymi miejscowościami w większą całość i ostatecznie miasto. Zwiercie jest więc zlepkiem wielu odrębnych historii połączonych wzajemnie wsi i osad. Podobno poprzez teren dzielnicy Kromołów poprowadzony był szlak handlowy, który łączył dwie większe miejscowości Kraków oraz Poznań. Szlak datowany był na XIV wiek. Po III rozbierze Polski miasto Zawiercie należało do obszarów pruskiego Nowego Śląska. Następnie Zawiercie przyłączono do Księstwa Warszawskiego, a na przełomie lat 1815 – 1915 podlegało do Królestwa Polskiego.

Rozwój miasta na przestrzeni wieków

W XV wieku odnotowany był rozwój miasta. W szczególności nastąpił progres hutnictwa żelaza, rozwinęła się praca manufaktur, a także liczne prace wykonywane w kuźnicach z napędem wodnym. Dzisiaj miasto leży w województwie śląskim w powiecie zawierciańskim, jednak dawniej należało do terenów powiatu lelowskiego w województwie krakowskim (XVI wiek). Sam Walenty Roździeński odnotował i opisał przemysłowy charakter Zawiercia w 1612 roku. Ujął zapisy o mieście w historycznym poemacie dotyczącym hutnictwa śląskiego. Z jego twórczości literackiej możemy wnioskować, że opisywał on znajdujące się na tutejszych ziemiach kuźnice.

W XVIII funkcjonowały na tutejszym obszarze pierwsze tartaki oraz zakłady metalurgiczne. W ówczesnym Zawierciu Większym wybudowany był wspomniany tartak, natomiast w Zawierciu Małym zakład metalurgiczny. Miasto w tym wieku posiadało także władzę miasta, która pełniła rządy w ramach samorządu gminnego. Funkcje zarządzające w Zawierciu pełnili wówczas sołtysi. W latach 1831 – 1860 miasto przeżywało swój rozkwit, wszystko za sprawą przebywających tutaj sukienników oraz płócienników.

Warto podkreślić, że bardzo duży wpływ na rozwój miasta miała Kolej Warszawsko – Wiedeńska, a także rozbudowane drogi. Dzięki kolei otwarto ciągły ruch z Częstochowy do Ząbkowic oraz z Koluszek do Ząbkowic. Otwarcie kolei wpłynęło na rozwój handlu i przemysłu. W XIX wieku powstał pierwszy duży zakład przemysłowy Fabryka Szkła S.A. Reich i Spółka., Fabryka Odlewów Żelaza i Budowy Maszyn „Sambor i Krawczyk”, Fabryka Rur i Żelaza „Hulczyński”, „Ernest Erbe”, „Ferrum”, „Poręba”, „Ułan”, „Suchy Element Elektryczny”, „Liniarnia”, fabryka sztucznej wełny, przedsiębiorstwa metalowe, fabryka opakowań blaszanych.